فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 11، شماره 1، بهار 97 ، شماره پی در پی 39

بررسی تطبیقی شیوه های مبالغه در امثال عربی و فارسی دهخدا

صفحه (309 - 329)
علیرضا منوچهریان(نویسنده مسئول)، زهرا حامدی یکتا
تاریخ دریافت مقاله : زمستان 96
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : بهار 97

چکیده

پس از ظهور اسلام، تبادلات فرهنگی و زبانی میان سرزمینهای حوزۀ جهان اسلام گسترش یافت‌. در مسیر این داد‌وستد‌ها مثلها به عنوان نمونه هایی سریع‌الانتقال به صورتی فراگیر از یک زبان به زبانی دیگر وارد شدند‌. در دو فرهنگ فارسی و عربی این مسأله به صورتی چشمگیرتر و محسوستر رخ داد‌. به گونه ای که آثار ادبی زبان فارسی مشحون از امثال عربی گشت و به تبع آن پژوهشهای بسیاری با موضوع گردآوری و طبقه بندی این امثال تألیف شد. یکی از این آثار کتاب امثال‌و‌حکم علامه دهخدا است که اگرچه منحصر به امثال عربی نیست، دربردارندۀ تعداد معتنابهی از آنهاست. در این جستار، نگارندگان پس از بررسی اجمالی امثال عربی موجود در کتاب امثال‌و‌حکم به لحاظ زبانی و محتوایی، از میان آنها به طور خاص به تحلیل یکی از مهمترین ساختارهای نحوی امثال یعنی اسلوب مبالغه و تناهی (أفعل مِن کذا) پرداخته ‌‌اند. این اسلوب از جهت ساختاری از بهترین نمونه های ایجاز بلیغ به شمار میرود و به متکلم این قدرت را میدهد که از مبالغه، در توصیف و بیان دقیق احوال بهره بگیرد. کثرت کاربرد این گونه از امثال در زبان عربی به حدی است که مؤلفان امهات کتب امثال غالباً ابواب جداگانه ای را به گردآوری و شرح این مثلها اختصاص داده اند.

کلمات کلیدی
امثال عربی , امثال‌و‌حکم دهخدا , اسلوب مبالغه و تناهی , أفعل مِن‌